6 nguyên nhân chính gây tiêu chảy ở heo con theo mẹ

Trong chăn nuôi heo, các bệnh tiêu chảy luôn là mối đe dọa lớn, ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất chăn nuôi. Trong đó, tiêu chảy trên heo con theo mẹ là một trong những vấn đề phổ biến và nghiêm trọng nhất. Bệnh có thể xảy ra ở mọi mô hình chăn nuôi, gây tỷ lệ chết cao và thiệt hại kinh tế lớn.

Tiêu chảy ở heo con xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau:

Do heo mẹ: Heo mẹ bị bệnh, bị stress nhiệt nên không có hoặc không đủ sữa, chất lượng sữa không tốt – không có kháng thể (do heo mẹ không được chủng ngừa vaccine phòng tiêu chảy do (coli, Rotavirus, Clostridium …)
Do heo con: Heo con sinh ra nhỏ, yếu, heo bị lạnh, đường tiêu hóa chưa hoàn thiện, do không có đủ

sữa, do không có kháng thể mẹ truyền phòng E.coli, Rotavirus, Clostridium, do thiếu hụt dinh dưỡng ở giai đoạn 10 – 24 ngày, do tập ăn và cai sữa không tốt)

Do công tác quản lý chăm sóc: Heo mẹ không được chăm sóc tốt trong quá trinh mang thai, công tác đỡ đẻ không tốt, cũng như chăm sóc không tốt giai đoạn nuôi con.
Mầm bệnh: Do virus, vi khuẩn, ký sinh trùng gây bệnh.
Bên ngoài: Ẩm độ, nhiệt độ, gió lùa, chất lượng nguồn nước, chất lượng thức ăn.

Dưới đây là 6 nguyên nhân chính do mầm bệnh gây tiêu chảy trên heo con.

Bệnh tiêu chảy do Rotavirus

Virus có sức đề kháng cao với chất sát trùng và môi trường bên ngoài nên chúng có thể tồn tại rất lâu bên ngoài cơ thể heo.

Theo thống kê, có khoảng từ 10-15% các ca tiêu chảy trên heo có nguyên nhân chính là do rotavirus gây ra. Bệnh thường xuất hiện trên heo con từ 7-10 ngày tuổi cho đến 40 ngày tuổi, càng lớn, tình trạng sẽ bớt trầm trọng hơn.

Heo mắc bệnh thường có những triệu chứng lâm sàng cần nhanh chóng phát hiện như:

Heo con tiêu chảy trầm trọng, phân thường có màu vàng hoặc màu xám
Heo tiêu chảy có thể kéo dài từ 3 đến 4 ngày.
Bụng tóp.
Mắt bị trũng do mất nước.
Ướt vùng da xung quanh hậu môn.

Hình 1: Tiêu chảy ở heo con Hình 2: Viêm ruột

Bệnh tiêu chảy cấp (PED)

PED do Coronavirus, một RNA virus có vỏ bọc, họ Coronaviridae. Tiêu chảy do PED thường nổ ra thành dịch, xuất hiện nhanh (2-3 ngày), cả ổ lợn con bị, kéo dài 1-2 tuần, tỷ lệ bệnh và chết cao (có khi 50-100%) ở lợn con sơ sinh dưới 10 ngày tuổi.

Virus qua đường miệng vào ruột non, xâm nhập và tăng sinh trong lông nhung và phá huỷ niêm mạc thượng bì ruột non. Từ đó gây mất cân bằng điện giải, tiêu chảy, mất nước nghiêm trọng, rối loạn các men tiêu hoá (pepsin) nên không thể tiêu hóa sữa. Heo chết do mất nước và không hấp thu thức ăn, mất năng lượng và nhiệt.

Heo con nhiễm PED thường nôn nửa liên tục, ỉa chảy dữ dội toàn nước mùi hôi thối, kèm những cục sữa chưa tiêu. Con bị bệnh mất nước nghiêm trọng, suy sụp nhanh và chết. Heo bệnh chết nhanh trong 1-2 ngày sau nhiễm, ủ bệnh. Tỷ lệ chết đến 100% ở lợn dưới 1 tuần tuổi.

Heo con mắc bệnh PED

Viêm dạ dày ruột truyền nhiễm (TGE):

Giống như PED, bệnh viêm dạ dày ruột truyền nhiễm cũng do coronavirus gây ra. Virus gây viêm dạ dày và ruột, là một trong những nguyên nhân gây chết heo con sơ sinh từ 1-10 ngày tuổi.

Bệnh viêm dạ dày ruột truyền nhiễm trên heo lây lan chủ yếu do việc tiếp xúc trực tiếp ho hít phải virus có trong không khí hoặc qua đường miệng, bên cạnh đó bệnh có thể lây truyền qua thức ăn, nước uống, qua người chăn nuôi (quần áo, giày dép) hoặc các động vật trung gian như chó, mèo, chuột, chim mang mầm bệnh từ nơi khác đến lây truyền cho heo khỏe mạnh.

Dấu hiệu đầu tiên trên heo con là nôn mửa. Lúc đầu heo tiêu chảy ít nhưng toàn là nước, lúc tiêu chảy nhiều thì phân có màu vàng xám trông giống như bùn trên sàn chuồng. Heo rất khát, cố gắng uống nước ở bất cứ chỗ nào có nước và kêu ré lên một cách yếu ớt khi bị cầm giữ. Heo con tiêu chảy kéo dài, mất nước, yếu và chết trong vòng 2 – 5 ngày.

Tỉ lệ chết của heo dưới 7 ngày tuổi có thể đến 100% khi bệnh thể cấp tính. Ở các heo đang theo mẹ lớn hơn thì tỉ lệ chết thấp hơn nhưng dễ bị ảnh hưởng bởi lạnh, ẩm ướt hay nhiễm trùng vi khuẩn gây bệnh kế phát.

Heo nái bệnh thường có triệu chứng thông thường như bỏ ăn, mệt mỏi, lượng sữa giảm hoặc ngừng tiết sữa, tiêu chảy phân màu xanh xám từ một ngày đến vài ngày. Tỷ lệ chết trên heo trưởng thành như heo nái khá thấp và bệnh chỉ kéo dài từ 4 – 5 ngày và sau đó heo nhiễm bệnh sẽ tự khỏi.

Heo con theo mẹ nôn mửa, tiêu chảy

Bệnh coli gây tiêu chảy ở heo con

Vi khuẩn E.coli là tác nhân phổ biến gây tiêu chảy ở heo con theo mẹ và heo cai sữa. Hầu hết các chủng vi khuẩn E.coli cùng song song tồn tại ký sinh trong cơ thể vật nuôi nhưng chỉ có 1 số ít chúng có thể là tác nhân gây bệnh.

Nhiễm khuẩn E.coli chủ yếu xảy ra ở ba giai đoạn: tiêu chảy ở heo sơ sinh (trong vài ngày đầu đời), tiêu chảy ở heo con (sau khi sinh và cho đến khi cai sữa) và tiêu chảy heo cai sữa (trong vài tuần đầu sau khi cai sữa). Vi khuẩn này có thể xuất hiện kết hợp với các tác nhân gây bệnh khác như rotavirus.

Tiêu chảy ở heo con sơ sinh có thể bắt đầu chỉ sau 2-3 giờ kể từ khi nhiễm bệnh. Phân có thể có màu trắng, vàng hoặc nâu. Các trường hợp nghiêm trọng có thể dẫn đến mất nước và tỷ lệ chết lên tới 70%. Heo càng nhỏ bị nhiễm bệnh thì tỷ lệ này càng cao. Tiêu chảy có thể dẫn tới xuất huyết và gây chết đột ngột.

Ở heo con cai sữa, đây là giai đoạn heo con thay đổi thức ăn và môi trường sống nên rất dễ bị rối loạn tiêu hóa, tạo điều kiện thuận lợi cho hại khuẩn E.coli xâm nhập. Tuy nhiên, tiêu chảy ở heo cai sữa thường ít nghiêm trọng hơn và tỷ lệ chết thấp, khoảng 10%.

Heo con theo mẹ bị tiêu chảy do E.coli

Clostridium gây tiêu chảy ở heo con

Bệnh do Clostridium perfringens (type C), gây viêm ruột và nhiễm độc tố ruột xuất huyết, thường xảy ra ở heo con theo mẹ như là một hội chứng. Bệnh chủ yếu lây qua đường tiêu hoá như: thức ăn, nước uống bị nhiễm khuẩn, sữa mẹ… Bình thường, Clostridium perfringens hiện diện ở các cơ quan tiêu hoá của tất cả các heo con trước khi cai sữa.

Ở thể quá cấp tính: Bệnh xảy ra rất nhanh trong vòng 8 giờ đầu tiên sau khi sinh, heo con trở nên yếu ớt dần dần rồi chết và heo con này cũng dễ bị mẹ đè. Thường không biểu hiện triệu chứng gì bên ngoài, có khi thấy tiêu chảy ra máu.

Thể cấp tính: Thường thấy trên heo con khoảng 2 – 5 ngày tuổi. Dấu hiệu đầu tiên là chết bất thình lình và kèm theo tiêu chảy ra máu, bệnh xảy ra rất nhanh, heo chết nhanh sau khi tiêu chảy ra máu.

Thể quá cấp tính: Heo con đi ỉa phân thường có màu nâu đỏ, ngà vàng; phân có chứa những mảng nhầy do niêm mạc ruột hoại tử hoặc màu nâu vàng có bọt, heo con trở nên yếu dần rồi chết sau 2 – 3 ngày mắc bệnh.

Heo con tiêu chảy, phân vàng có bọt Xác chết sinh khí căng phồng và có vệt đen 2 bên đường trắng.

Bệnh cầu trùng gây tiêu chảy ở heo con

Bệnh cầu trùng do sinh vật đơn bào Isospora suis, thuộc nhóm động vật nguyên sinh nội bào gây ra. Bệnh thường xảy ra ở lợn con dưới 3 tháng tuổi, nhưng phổ biến nhất ở heo con từ 5 đến 21 ngày tuổi. Isospora suis là một trong những nguyên nhân gây bệnh tiêu chảy ở heo con. Bệnh phổ biến trên toàn thế giới, tỷ lệ nhiễm ở Việt Nam là 20-50% tại các trang trại chăn nuôi heo được nuôi với mật độ cao và kém vệ sinh.

Trong giai đoạn đầu mới nhiễm bệnh, heo con thường tiêu chảy phân màu trắng sữa, sau đó tùy thuộc vào mầm bệnh kế phát mà heo có các biểu hiện triệu chứng nặng nhẹ khác nhau như tiêu chảy phân màu vàng, xám, xanh lá cây hay thậm chí phân có lẫn cả máu.

Ở giai đoạn sau, khi ruột bị tổn thương, mất khả năng tiêu hóa sữa nên ta cũng có thể thấy heo con nôn ra sữa. Heo vừa nôn, vừa tiêu chảy dẫn đến mất nước trầm trọng, lông xù. Tỷ lệ chết có thể lên đến 20% hoặc cao hơn nếu có các mầm bệnh kế phát nguy hiểm như E.coli, Clostridium hay Rotavirus…